เรือหลวงธนบุรีเป็นเรือปืนหนัก ระวางขับน้ำ ๒,๑๑๕ ตัน ต่อที่อู่คาวาซากิ ประเทศญี่ปุ่น ทำพิธีวางกระดูกงู เมื่อวันที่ ๒๔ กรกฏาคม พ.ศ.๒๔๘๐  เดินทางถึงกรุงเทพฯ เมื่อวันที่ ๕ กรกฏาคม พ.ศ.๒๔๘๑ เรือหลวงธนบุรีเป็นเรือนำของหมวดเรือที่ ๓ กองเรือที่ ๑ เข้าทำการรบกับเรือรบฝรั่งเศส ๔ ลำ แบบ ๔ ต่อ ๑ ที่บริเวณเกาะช้าง จังหวัดตราด เมื่อวันที่ ๑๗ มกราคม พ.ศ.๒๔๘๔ อย่างองอาจกล้าหาญ แม้ได้รับความเสียหาย ก็ยังทำการรบต่อไปอย่างไม่ลดละ จนระทั่งข้าศึกได้รับความเสียหาย และถอยกลับไป

เรือหลวงธนบุรีถูกระดมยิงอย่างหนักจากเรือรบฝรั่งเศสทั้ง ๔ ลำ เป็นเหตุให้เกิดไฟไหม้ทั่วบริเวณกลางลำ และน้ำเข้าเรือมากจนแปล้น้ำ เรือเอียงทางกราบขวามาก อาการหนักหมดหนทางที่จะทำการแก้ไข เรือหลวงช้างต้องจูงไปที่หน้าแหลมงอบเพื่อเกยตื้น และสั่งสละเรือใหญ่ เมื่อเวลา ๑๑๐๐ 

เวลา ๑๖๔๐ เรือหลวงธนบุรี กราบเรือทางขวาเริ่มระแคงลงมากขึ้น เสาทั้งสองเอนลงน้ำ กราบซ้าย และกระดูงูกันโคลงโผล่อยู่พื้นน้ำ

 

เมื่อวันที่ ๗ กันยาบน พ.ศ.๒๔๘๔ เรือหลวงธนบุรีได้รับพระราชทานเหรียญกล้าหาญในพิธีประดับเหรียญกล้าหาญ ณ ลานพระบรมรูปทรงม้า โดย จอมพลหลวงพิบูลสงคราม รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม เป็นผู้ประดับเหรียญกล้าหาญแก่ธงฉานประจำเรือหลวงธนบุรี

 

กระทรวงกลาโหมได้ออกคำสั่งปลดเรือหลวงธนบุรีออกจากประจำการ เมื่อวันที่ ๒๘ กันยายน พ.ศ.๒๔๘๔ 

กองทัพเรือได้ให้บริษัทของญี่ปุ่นทำการกู้เรือหลวงธนบุรีเป็นผลสำเร็จ จูงเรือหลวงธนบุรีเข้าเทียบท่ากรมอู่ทหารเรือ เมื่อวันที่ ๕ ตุลาคม พ.ศ.๒๔๘๕

 

ปัจจุบันกองทัพเรือได้นำหอบังคับการ และป้อมปืนหัวของเรือหลวงธนบุรีมาตั้งไว้เป็น "อนุสรณ์เรือหลวงธนบุรี" ที่บริเวณ "ลานประวัติศาสตร์ ๑๐๐ ปี โรงเรียนนายเรือ" และได้กำหนดให้วันที่ ๑๗ มกราคมของทุกปีเป็น "วันสดุดีวีรชนกองทัพเรือ" โดยมีพิธีบำเพ็ญกุศล พิธีวางพวงมาลา และกล่าวสดุดีวีรชน เพื่อให้ทหารเรือทุกคนได้ระลึกถึงวีรกรรมของบรรพชนทหารเรือ ที่ทำการรบอย่างเด็ดเดี่ยวและพลีชีพในสมรภูมิรบอย่างกล้าหาญ ในหลายเหตุการณ์เพื่อปกป้องเอกราชและอธิปไตยของชาติให้มั่นคงสืบมาจนทุกวันนี้

 

*ข้อมูลเรือหลวงธนบุรี จากคอลัมน์ เรื่องเล่าจากปก โดยกองบรรณาธิการนิตยสารนาวิกศาสตร์ ฉบับเดือน มกราคม ๒๕๖๕

 

 

 

*ภาพเรือหลวงธนบุรี จากปกหลังด้านนอก นิตยสารนาวิกศาสตร์ ฉบับเดือน มกราคม ๒๕๖๕